Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΜΑΝΤΙΚΗΣ ΙΔΕΑΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19Ο ΑΙΩΝΑ

Seminararbeit , 2011 , 16 Seiten

Pädagogik - Geschichte der Pädagogik

Στις αρχές του 19ου αιώνα οι ιδέες που επηρέαζαν τους ανθρώπους των
γραμμάτων στη Γερμανία, όσον αφορά στην ανανέωση του ενδιαφέροντος τους στις
κλασσικές σπουδές, θεμελιώνονταν στην καντιανή φιλοσοφία του ιδεαλισμού και
στις νέο – ουμανιστικές τάσεις που πρέσβευε ο Goethe. Οι παραδοσιακές
ακαδημαϊκές δομές στην Halle και στο Gottingen οι οποίες κατά το δεύτερο μισό του
18ου αιώνα προετοίμαζαν τους υπαλλήλους του κράτους και τους κληρικούς για την
επαγγελματική σταδιοδρομία τους1 είχαν αναγάγει τις σπουδές στις ανώτερες σχολές
(νομική, θεολογία και ιατρική) ως δικαιολογητικές δομές της ανώτατης εκπαίδευσης.
Έννοιες όπως η ελευθερία της διδασκαλίας, η αντίληψη της ψυχοσωματικής
ενότητας του ανθρώπου ως Όλου και η ευελιξία στις διαδικασίες δεν υπήρχαν. Ο
Διαφωτισμός δεν είχε αγγίξει ακόμη τις σχολές αυτές στη Γερμανία. Μετά τα μέσα
του 18ου αιώνα όμως το ενδιαφέρον μετατοπίζεται στις ανθρωπιστικές σπουδές (
Lower Faculties) όπως στην λογοτεχνία, στη φιλολογία και στη φιλοσοφία.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

A ΚΕΦΑΛΑΙΟ
A 1. Η Ιένα και ο Ρομαντισμός
A 2. Bildung και Wissenschaft στην Ιένα

В ΚΕΦΑΛΑΙΟ
В 1. Το Βερολίνο και ο Ρομαντισμός
В 2. Bildung και Wissenschaft στο Βερολίνο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

A 1. Η Ιένα και ο Ρομαντισμός

Στις αρχές του 19ου αιώνα οι ιδέες που επηρέαζαν τους ανθρώπους των γραμμάτων στη Γερμανία, όσον αφορά στην ανανέωση του ενδιαφέροντος τους στις κλασσικές σπουδές, θεμελιώνονταν στην καντιανή φιλοσοφία του ιδεαλισμού και στις νέο - ουμανιστικές τάσεις που πρέσβευε ο Goethe. Οι παραδοσιακές ακαδημαϊκές δομές στην Halle και στο Gottingen οι οποίες κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα προετοίμαζαν τους υπαλλήλους του κράτους και τους κληρικούς για την επαγγελματική σταδιοδρομία τους¹ είχαν αναγάγει τις σπουδές στις ανώτερες σχολές (νομική, θεολογία και ιατρική) ως δικαιολογητικές δομές της ανώτατης εκπαίδευσης.

Έννοιες όπως η ελευθερία της διδασκαλίας, η αντίληψη της ψυχοσωματικής ενότητας του ανθρώπου ως Όλου και η ευελιξία στις διαδικασίες δεν υπήρχαν. Ο Διαφωτισμός δεν είχε αγγίξει ακόμη τις σχολές αυτές στη Γερμανία. Μετά τα μέσα του 18ου αιώνα όμως το ενδιαφέρον μετατοπίζεται στις ανθρωπιστικές σπουδές ( Lower Faculties) όπως στην λογοτεχνία, στη φιλολογία και στη φιλοσοφία.

Η παρουσία του Immanuel Kant στο Konigsberg τοποθέτησε την ακαδημαϊκή συζήτηση για το στόχο του Πανεπιστημίου σε ένα διαφορετικό, Διαφωτιστικό πλαίσιο. Η καντιανή Ιδέα περί του Πανεπιστημίου βασιζόταν σε μια ιδεαλιστική και ρομαντική αντίληψη περί αυστηρού διαχωρισμού μεταφυσικών πεποιθήσεων και επιστήμης. Η συνεχής αναζήτηση της γνώσεως μετέβαλλε αυτή τη ίδια τη φύση των φιλοσοφικών ερωτήσεων. Η αποστολή του φιλοσόφου αλλάζει. Μια εκπαίδευση, Erziehung, αναπτύσσει τις εγγενείς δυνατότητες του ανθρώπου με σκοπό την τελείωση. Η έννοια του Bildung εντασσόμενου στην πολιτική νομιμότητα εμφανίζεται σταδιακά. Πράγματι η περίφημη διάκριση που κάνει ο Kant μεταξύ Δημόσιας και Ιδιωτικής χρήσης του Λόγου αντιστοιχεί στην διάκριση μεταξύ Κατώτερων και Ανώτερων επιστημονικών πειθαρχιών. Ένας σπουδαστής αφοσιωμένος στην επαγγελματική εκπαίδευση δεν έχει τη δυνατότητα να ομιλήσει ελευθέρως. Είναι ανάγκη λοιπόν να αναπτυχθεί μια Ιδέα περί Πανεπιστημίου που θα θέτει ένα φιλοσοφικό πλαίσιο. Αυτό το πλαίσιο αντιστοιχεί σε ένα Νέο - ανθρωπισμό που εξέφραζε πολύ καλά ο Goethe.

Η θεωρητική κατηγορία του Bildung γίνεται αντιληπτή από τον Goethe ως ελεύθερη πνευματική ανάπτυξη και καλλιέργεια. Η συμβολή του Goethe στην ρομαντική Ιδέα περί του Πανεπιστημίου αφορούσε περισσότερο την προώθηση σημαντικών εκπροσώπων του Γερμανικού Ρομαντισμού σε καίριες ακαδημαϊκές θέσεις. Άνθρωποι όπως ο Schiller, ο Schelling και ο Fichte,^[2] συνέβαλαν με την διδασκαλία τους στην ανάπτυξη του ιδεώδους Bildung, της λεγόμενης αυτομόρφωσης του ανθρώπου. Ο Schiller ειδικά θεωρούσε την αισθητική εκπαίδευση του ανθρώπου ως θεμέλιο της παιδείας του. Ο Fichte, βαθιά επηρεασμένος από τον Kant, δίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Ιένα την αναγκαιότητα ηθικής αναμόρφωσης των σπουδαστών του με αντικειμενικό στόχο την αναγέννηση του συνόλου της ανθρωπότητας.

Η φιλοσοφία , ως επιστημονική πειθαρχία, αποτελούσε την απαραίτητη προϋπόθεση όλων των άλλων πειθαρχιών διότι τοποθετούσε τον άνθρωπο απέναντι στην παγκόσμιου βεληνεκούς υποχρέωσή του, την αυτοτελείωση. Ο Διαφωτισμός εδώ αντιμετωπίζει το Γερμανικό Ρομαντισμό διότι μας θυμίζει το διαφωτιστικό αίτημα του Kant για έξοδο του ανθρώπου από την αυτοϋπεύθυνη ανωριμότητά του. Ο ατομισμός, το Ich, αποτελούσε τον καταλύτη μιας ρομαντικής επιστήμης της γνώσεως. Ένας σχετικισμός του Εγώ απλωνόταν πάνω από την καντιανή κατηγορία του Λόγου. Αυτός ο σχετικισμός όμως δεν ήταν αδρανής αλλά ενεργός. Η επιστημολογία του Διαφωτισμού ερχόταν σε διάλογο με την επιστημολογία του Ρομαντισμού. Η υποταγή στη νομιμότητα του Kant δεν χωρούσε στον εγωισμό του Ρομαντισμού.

Η ακαδημαϊκή ατμόσφαιρα στην Ιένα στις αρχές του 19ου αιώνα χαρακτηριζόταν από προσήλωση στην ατομιστική σκέψη και σε μια υποκειμενική θεώρηση της πραγματικότητας. Το Εγώ αποτελούσε τον αποφασιστικό παράγοντα ένωσης του ανθρώπου με τη φύση, καθόριζε μάλλον αυτή την ίδια τη φύση. Αποτελούσε για τον Schelling την ψυχή του κόσμου, μια Weltseele.^[3] Αυτή η διαφαινόμενη ενότητα της ανθρώπινης ψυχής, η ενότητα του πνεύματος προτύπωνε μια ενότητα γνώσεως η οποία εκφραζόταν σε μια ενότητα στοχοθεσίας της εκπαίδευσης.

A 2. Bildung και Wissenschaft στην Ιένα

Η αυτοπειθαρχία των σπουδαστών που θεμελιωνόταν στην αποδοχή κανόνων παγκοσμίως αποδεκτών τοποθετούσε τον Λόγο στην κορυφή της πυραμίδας των επιστημονικών πειθαρχιών των Πανεπιστημίων. Αυτό επίτασσε ο Διαφωτισμός, τουλάχιστον σύμφωνα με τον Kant. Η υποταγή στο Λόγο δεν επέτρεπε τους πανεπιστημιακούς να υποτάσσονται στην αυθεντία του οποιουδήποτε Γερμανού πρίγκηπα.

Η εξέλιξη της ιδέας του Bildung, σε παράλληλη πορεία με αυτή της Wissenschaft, προωθήθηκε από τον Fichte στην Ιένα και αποτελούσε μια σύνθεση της ιδεαλιστικής καντιανής φιλοσοφίας, της σύνδεσης των στόχων της εκπαίδευσης με μια νέα επιστημολογία και τη]ς ανάπτυξης μιας θεωρίας της Ηθικής που διατυπώθηκε από τον Kant. Στόχοι αυτής της παιδείας, Bildung, ήταν η καλλιέργεια του ανθρώπινου πνεύματος και η ανάδυση ενός συλλογικού Εγώ της κοινωνίας.^[4]

Αυτή η ανάδυση θα μπορούσε να έλθει και μέσα από την σπουδή της αρχαίας ελληνικής ποίησης. Η προτεραιότητα που προσέδωσε ο Ρομαντισμός στην ενότητα του ανθρώπινου πνεύματος αποτέλεσε την αφορμή για την ανάπτυξη των κλασικών σπουδών στη Γερμανία. Αυτή η τάση ερχόταν σε αντίθεση με την παράδοση του Διαφωτισμού που ήθελε μια υπεροπτική ανάγνωση της επιστήμης η οποία κατακερμάτιζε την γνώση και τον άνθρωπο ταυτόχρονα.^[5] Η ομορφιά του ενοποιημένου ψυχοσωματικού όλου γλύτωνε τον Διαφωτισμό από ένα καθεστώς στενότητας και υψηλοφροσύνης. Η Εκπαίδευση, το Bildung, είναι η αυτό- ολοκλήρωση. Στην προσπάθεια αυτή ρόλο σημαντικό διαδραμάτισε η καλλιέργεια των φιλολογικών σπουδών. Στην εποχή αυτή ανάγεται και η συστηματική εμφάνιση κριτικών εκδόσεων πολλών κειμένων πάνω στην κλασσική γραμματεία.

Η επίθεση των φιλολόγων στην επαγγελματική εκπαίδευση είχε ως αποτέλεσμα την συνένωση μιας εκπαιδευτικής πολιτικής με την Ιδεαλιστική φιλοσοφία. Ο ρόλος του πανεπιστημίου κατείχε μια ξεχωριστή θέση στον κόσμο αυτό. Όταν ο σπουδαστής, υποστήριζαν οι Ρομαντικοί της Ιένα, επιχειρεί να προάγει τον εαυτό του στην επιστήμη του, να γίνει καλός επαγγελματίας, χάνει την ενότητα του πνεύματος, η οποία αποτελεί τον απώτερο σκοπό του Πανεπιστημίου.

Ο Ρομαντισμός δεν ήταν εξισωτικός απέναντι στους σπουδαστές. Δημοκρατικά ιδεώδη και Διαφωτιστικά προστάγματα εμβαπτισμένα αργότερα στη Γαλλική Επανάσταση δεν γίνονταν κατανοητά από αυτό το κίνημα. Αντίθετα ήταν οπαδός ενός ατομιστικού ελιτισμού. Και αυτό γιατί εμφανίσθηκε σε Προτεσταντικό κλίμα που απέκλειε τις πολιτικές και θρησκευτικές διαμεσολαβήσεις.

Καθείς ήταν υπεύθυνος για την προσωπική του πνευματική ευδοκίμηση. Όπως θα δούμε στη συνέχεια, οι ανάγκες της οικονομίας και η νέα ηθική των χωρών του Προτεσταντισμού θα οδηγήσουν στην υιοθέτηση μιας πολιτικής ανάπτυξης της έρευνας υπό ένα εργαλειοκρατικό πρίσμα. Η διδασκαλία και η έρευνα σταδιακά έγιναν εχθρικές μεταξύ τους. Στην Ιένα ο Ρομαντισμός έμελλε να σβήσει υπό τη σκιά μιας επιστημονικής εργαλειοκρατίας και να μεταφερθεί στο Βερολίνο. Οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι επέτειναν αυτή την διαδικασία.

[...]

---

^[1] Ibid. 48

^[2] Ibid. 51

^[3] Michael J Hofstetter, ibid. 54

^[4] Ibid. 48

^[5] Ibid. 51

• Hochschule: Humboldt-Universität zu Berlin
• Veranstaltung: ΤΜΗΜΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ, ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• Autor: Photios Zygoulis (Autor:in)
• Erscheinungsjahr: 2011
• Seiten: 16
• Katalognummer: V173900
• ISBN (eBook): 9783640961368
• Sprache: Griechisch